Een gitaar versterker kiezen lijkt dan op het eerste zicht minder sexy dan de gitaar vinden die voldoet aan jouw specifieke eisen, toch bepaalt hij een heel groot deel van het geluid dat je zult voortbrengen. Op het eerste zicht zien ze er allemaal een beetje hetzelfde uit, terwijl gitaren zich duidelijk onderscheiden met hun verschillende kleuren en vormen. Gauw wordt de aankoop van een versterker of “amp” (korte notatie voor “amplifier”) een noodzakelijk kwaad terwijl de keuze van de gitaar veel meer aandacht krijgt.
Om er voor te zorgen dat je de juiste gitaar of basversterker kiest en een beetje begrijpt welke termen er allemaal naar je hoofd worden geslingerd; stelden we deze “buyers guide” samen. Aan de hand van de belangrijkste verschilpunten en verklarende uitleg van het vakjargon maken we je thuis in de wereld van de amps zodat je zelfzeker tot een aankoop kan overgaan.
Gitaar versterker Architectuur
“lampen/buizen/valve”-amps
Het belangrijkste onderscheid in gitaarversterkers is de architectuur. Je hebt misschien al gehoord van “lampenversterkers” of “buizenversterkers”. Om alvast duidelijk te beginnen; die 2 dingen betekenen hetzelfde; men verwijst naar een component dat 1 of meerdere keren voorkomt in dit type versterker.
We gaan hier niet de exacte werking uit de doeken doen, maar het komt er op neer dat je geluid versterkt wordt aan de hand van transformatoren en deze luchtledige buisjes. In deze buizen vertrekken elektronen van op het ene punt (de kathode) naar het andere punt (de anode) met daartussen een soort spreekwoordelijke “rooster”. Door een spanning aan dat rooster mee te geven wordt het signaal versterkt.
Jij, als gitarist, beïnvloedt met je gitaarspelen de spanning op dat rooster en bepaalt dus hoe het signaal uiteindelijk op de anode terechtkomt. Omdat het “rooster” dus met een soort “ventiel” kan vergeleken worden (je bepaalt zelf de doorstroom), heet het in het Engels een “valve”. Daarom dus de naam valve amp.
Omdat de buisjes beginnen te gloeien door de weerstand worden ze “lampen” genoemd.
Transistorversterker (=”Solid state amplifier”)
“Solid state” oftewel transistorversterkers werken op een heel andere manier. Deze maakt, zoals de naam het zegt, gebruik van transistors in plaats van buizen om het geluid te versterken. Terwijl dit een modernere en goedkopere technologie is; verkiezen nog veel puristen de valves boven de transistors. Dit heeft te maken met de manier waarop het geluid overstuurd geraakt.
Verschillen in versterkers
Historisch gezien probeerde men steeds om een geluid te versterken met zo weinig mogelijk vervorming. Het is eigenlijk net dat punt en verder dat de gitarist is gaan bekoren. Bij een gebrek aan voedingsspanning loopt het geluidssignaal (een golf) vast tegen de boven en onderlimiet. Hierdoor wordt het afgevlakt. Dit principe heet “clipping”. Je gewone hifi-versterker zal je normaal gezien nooit horen omdat die gemaakt zijn met het doel dit te voorkomen. Een gitaarversterker echter gaat van een cleane sound naar sterk overstuurd (veel clipping). Het is in de clipping en het bijhorende geluid dat de valve-amp verschilt van de transistor amp.
“Overdrive” en “distortion”
De blauwe golf toont een gewone, onvervormde geluidsgolf. Wanneer het geluid tegen een grens aan sterk wordt afgestopt (rode lijnen op schema) spreekt men van hard clipping: een sterk overstuurd geluid. Als je de gain knop van je versterker ver open draait, creëer je zo’n effect. Het is ook mogelijk om het geluid minder strak af te stoppen en dan spreekt men van “soft clipping”; de oranje lijnen in de golf. Hierin wordt door de audiofielen de valve amp boven de transistor amp gekozen. De solid state kan niet (op een natuurlijke manier) deze soft clipping laten gebeuren; De solid state amps vervormen met hard clipping. De extra harmonische tonen hebben ook een andere kracht en het totaalgeluid verschilt dus wel wat. De “soft clipping” sound wordt vaak wel eens verkocht als “overdrive”, hard clipping ken je wel beter dan “distortion”.
Er zijn echter tegenwoordig technologieën die soft clipping bij solid states simuleren. Lees meer over de “tube sound”.
Waar op letten bij het kopen van een gitaarversterker:
Waar je bij valve amps ook moet op letten is de kwetsbaarheid van de lampen. Je moet ze eerst en vooral even laten opwarmen voordat je begint te spelen. Als ze dan warm zijn, zijn ze kwetsbaarder en moet je zien dat je ze niet te hard tegen stoot. Daarom laat je ze best ook afkoelen voordat je de versterker terug gaat verhuizen. Bij licht gebruik kunnen de lampen een aantal jaren meegaan. Bij intensief gebruik kan je toch beter 6 maand rekenen.
Er bestaan ook hybride amps; amps die gebruik maken van een lamp in de voorversterker, maar een “solid state” eindtrap hebben. De preamp (voorversterker) is het stadium waarin het geluid vorm krijgt; bas, mids, treble, hogere gain (met als gevolg op den duur ook meer distortion) maar ook bepaalde effecten zoals een compressor, chorus, tremolo etc. Het signaal wordt hier ook al een beetje geboost omdat het signaal van je gitaar wel uitgesproken is (het heeft een spanning), maar helemaal nog niet STERK is (nog beperkte stroomsterkte). Je kunt bepaalde effectenpedaaltjes zoals een distortion of overdrive dus ook als preamp beschouwen.
De “poweramp” is de eindtrap en die is verantwoordelijk voor de daadwerkelijke versterking van het geluid zodat het krachtig genoeg is om die grote speakers in beweging te brengen.
Aanvullende blogs
Suggesties en vragen?
Heb jij nog aanvullingen op deze blogpost, laat het weten door je berichtje hieronder te plaatsen, alvast bedankt en succes.
Succes
Jan van Gitaartabs
& Hans (alias Leftblindlefty voor zijn input.